Oct 13, 2012

Trang thơ nhạc cuối tuần

                                     NHÀ THƠ KIM TUẤN



Trang thơ nhạc tuần này xin gửi đến các bạn những bài hát được phổ từ những bài thơ cuả thi sĩ Kim Tuấn.

Nhà thơ Kim Tuấn, một nhà thơ miền Nam trước 1975, có thơ đăng rất nhiều trên các tạp chí văn học, và đã nổi tiếng với hai bài thơ được 2 nhạc sĩ lúc đó phổ nhạc và cả hai đều nổi tiếng theo bản nhạc phổ thơ của mình, đó là Nguyễn Hiền với Anh Cho Em Mùa Xuân và Y Vân với Những Bước Chân Âm Thầm đều phổ từ thơ Kim Tuấn.
 Theo một bài viết của Hà Đình Nguyên (báo Thanh niên đang xuất bản tại Sài Gòn) :
“Kim Tuấn tên thật là Vĩnh Khuê, sinh năm 1940 tại Huế – hậu duệ đời thứ 5 của Tùng Thiện Vương Miên Thẩm.
Trải qua thời thơ ấu ở Phan Thiết rồi vào Sài Gòn vừa đi làm vừa đi học, làm thơ từ đầu thập niên 1960 và là thi sĩ có thơ được phổ nhạc nhiều nhất trước 1975 với 17 bài.

Về bài thơ Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân, Kim Tuấn cho biết :

- “Tôi làm bài thơ này để nhớ về quê mẹ : Hà Tĩnh – vùng đất sỏi đá nhiều hơn cơm gạo với mơ ước “Đất mẹ gầy có lúa” – có lúa chứ không phải cỏ lúa như nhiều người vẫn hát nhầm (cỏ lúa thì phải nhổ đi chứ ai lại mơ ước có thêm!). Bài thơ này tôi sáng tác vào đầu thập niên 1960, sau đó in trong tập Ngàn Thương (chung với Định Giang) và được nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ thành ca khúc. Đã có nhiều ca sĩ thể hiện bài hát này nhưng tôi thích giọng ca của Hà Thanh hơn cả và điều làm tôi ray rứt là cho tới nay vẫn chưa nói được với nữ ca sĩ này một lời cám ơn…”
Kim Tuấn đã thổ lộ bài này như vậy trong một cuộc phỏng vấn vào trung tuần tháng 11/2002 tại văn phòng Trường dạy tiếng Anh và dạy nghề Thăng Long. Kim Tuấn đột ngột qua đời vào lúc 1 giờ ngày 11/9/2003 bởi căn bệnh nhồi máu cơ tim.
Sau đây là một đoạn của bài thơ :
Anh cho em mùa xuân.
Mùa xuân này tất cả.
Lộc non vừa trẩy lá.
Thơ còn thương cõi đời.
Con chim mừng ríu rít.
Vui khói chiều chơi vơi.
Đất mẹ gầy có lúa.
Đồng ta xanh mấy mùa.
Con trâu từ đồng cỏ.
Khua mõ về rộn khua.
Ngoài đê diều thẳng cánh.
Trong xóm vang chuông chùa.
Chiều in vào bóng núi.
Câu hát hò vẳng đưa.
Tóc mẹ già mây bạc.
Trăng chờ trong liếp dừa.
Con sông dài mấy nhánh.
Cát trắng bờ quê xưa…”

 Trường hợp Nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ thơ Kim Tuấn

Nhạc sĩ Nguyễn Hiền đã kể lại trường hợp ông đã phổ bài thơ Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân của Kim Tuấn như sau :
- “Đó là ngày mùng 5 Tết 1962, tôi đi làm trong một không gian vẫn còn hơi hướm tết. Đến sở, trên bàn làm việc của tôi có một tập thơ còn thơm mùi giấy mới. Đó là tập 40 bài thơ của các nhà thơ Vương Đức Lệ, Định Giang, Kim Tuấn và một người nữa tôi không nhớ tên. Tôi lần giở đọc qua từng bài và bắt gặp bài thơ Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân.
“Đó là một bài thơ ngũ ngôn đầy ắp hình tượng và rất giàu cảm xúc. Vậy là chỉ trong buổi sáng hôm đó tôi phổ nhạc xong bài thơ. Điều buồn cười là tôi lấy luôn 3 câu thơ đầu tiên phổ thành 1 câu nhạc (Anh cho em mùa xuân, nụ hoa vàng mới nở, chiều đông nào nhung nhớ…) thấy rất “ngọt” nên cứ thế mà phát triển bài thơ thành ca khúc. Tôi lấy câu thơ đầu tiên để đặt tên cho ca khúc này. Sáng hôm sau có một nhà thơ còn rất trẻ xưng tên là Kim Tuấn đến gặp tôi, hỏi : “Có gửi cho nhạc sĩ một tập thơ, không biết đã nhận chưa ?”. Tôi trả lời : “Nhận được rồi và riêng bài thơ Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân của Kim Tuấn thì tôi đã phổ thành ca khúc”.
“Kim Tuấn rất ngạc nhiên và sau khi nghe tôi hát thì anh rất vui. Tình cờ ông Giám đốc Hãng đĩa Asia cũng có mặt. Ông ấy lấy bài hát giao cho ca sĩ Lệ Thanh thâu đĩa và sau đó hát trên đài phát thanh. Từ đó, tôi và Kim Tuấn đã có một mối quan hệ – mối duyên văn nghệ rất tốt đẹp… 3 ngày trước khi tôi lên máy bay sang định cư ở Mỹ (1988), Kim Tuấn rủ tôi đi uống cà phê, chúng tôi đã chia tay nhau thật vui vẻ. Ai ngờ, đó là lần cuối cùng của chúng tôi

Nhạc sĩ Nguyễn Hiền

Sinh năm 1927, ông là một trong những nhạc sĩ sinh trưởng và thành danh ở Hà Nội cùng một thời với Hoàng Trọng, Hoàng Dương, Văn Phụng, Nguyễn Văn Khánh…
Ca khúc đầu tay của ông là Người Em Nhỏ (phổ thơ Nguyễn Thiệu Giang) để dành tặng cho người yêu – người vợ cho đến hết đời của ông là Nguyễn Thị An (cháu gọi nhà thơ Tú Mỡ là chú). Hai ông bà chỉ biết mặt nhau trước ngày cưới 2 tuần bởi mối lương duyên của họ là do cha mẹ đôi bên (vốn là bạn bè) đính ước. Đến cuối đời, bà An vẫn còn nhớ cái thuở ban đầu lưu luyến ấy
Dòng nhạc của Nguyễn Hiền nhẹ nhàng, êm đềm thật gần với lòng người… Ông từ trần ngày 23.12.2005, thọ 79 tuổi.
Trong những bản nhạc của Nguyễn Hiền, có thể nói là bài Anh Cho Em Mùa Xuân được nhiều người biết đến nhất.



Dưới đây là lời tâm sự của tác giả khi viết bài thơ “Những bước chân âm thầm”.

“Năm 1956, tôi theo bố tôi lên cao nguyên lập nghiệp.
Lúc bấy giờ, Pleiku chỉ là khu phố nhỏ, với vài trăm người Kinh cư ngụ.
Khu phố nằm giữa rừng thông xanh.
Những cội thông già xác xơ, buồn thảm do những người tù thời Pháp thuộc trồng trên những ngọn đồi đất đỏ,đứng mờ khuất trong những chiều sương mù.
Vào những ngày tháng đó, cả một thời tuổi trẻ, tôi chỉ còn lại những buổi chiều.
Đôi khi với một, hai người bạn thân, đôi khi một mình thơ thẩn dạo trong rừng thông để thấy mình như trôi đi giũa đất trời,
những lần như thế không có gì để vội vã, nên chân thường bước chậm.
Bước thật chậm, từng bước một, để nghe được tiếng lá thông lào xào dưới chân mình, lẻ loi giữa những chiều yên ắng mênh mông.
Giữa khung cảnh, giữa nỗi lòng như thế tôi viết bài thơ “Kỷ Niệm”, với câu mở của bài thơ:“Từng bước, từng bước chân…”và nó đã trở thành “Những bước chân âm thầm”trong nhạc của Y Vân thập niên 60.
Lúc đầu lấy cảm hứng cho bài thơ, nhạc Y Vân đã phổ thành ca khúc với nhạc điệu Boston Rock.Có lẽ,theo nhạc sĩ,điều nầy phù hợp hơn đối với bài thơ.
Thế nhưng khi tôi đem đến hãng dĩa Việt Nam bán bài nhạc để trả tiền cho bửa nhậu với bạn bè ở nhà hàng Thanh Thế, thì bà chủ hãng dĩa đồng ý mua với điều kiện phải đổi sangnhịp Boléro cho phù hợp thị hiếu vừa vỗ thùng đàn, vừa hát lúc bấy giờ.Bài hát đã từ nhịp Boston Rock, phải đổi sang nhịp điệu Boléro.


Còn một điều nữa, tưởng cũng không cần nhắc lại đây,đó là khung cảnh của bài thơ. Bài thơ nầy tôi viết ở Pleiku vào mùa nắng, tháng 5, trời lúc đó chỉ vừa chớm những cơn mưa. Nhưng khi thành nhạc đã chuyển thành mùa đông lạnh giá, tuyết trắng phủ đầy.Có nhiều bạn tinh ý hỏi tôi điều nầy, nhưng đến nay tôi mới có dịp công khai cùng các bạn. Sự thật thì trong bài thơ tôi viết:

“Từng bước, từng bước thầm.
Hoa vông rừng tuyết trắng.”
Bởi lúc đó những cây vông trong rừng thông đã nở bung những những trái vông trắng xoá, và rơi xuống rừng thông như những hoa tuyết lơ lững trong gió.
Nhưng khi phổ nhạc chữ “Vông” đã biến thành chữ “vòng”, nên hoa đã trở thành tuyết trong mùa đông.


Nhưng cho dù mùa Hạ hay Đông, nhiều bạn đã hát bài “Những bước chân âm thầm” mà không hề nghĩ sự lộn mùa, nhiều bạn yêu nó không phải vì tuyết mà vì nỗi cô đơn âm thầm của nó. Câu tâm đắc của bài hát có lẽ là câu kết:

-“Đời biết ai thương mình…”

Câu nầy do chính nhạc sĩ Y Vân sáng tác.”
Trần Hữu Ngư.   
http://vietduckieumau.4umer.com/t929-topic



Những năm 60 của thế kỷ trước, nhà thơ Kim Tuấn sống tại Pleiku và đã sáng tác nhiều bài thơ cho miền đất thơ mộng này. Sau đó, anh về Sài Gòn rồi mất năm 2003. Kỷ niệm là bài thơ anh viết cho Pleiku, được Y Vân phổ nhạc và trở nên nổi tiếng…

Ngày ấy, nhà ở đường Phan Bội Châu, buổi chiều anh thường lang thang ra ngoại ô. Những khu vườn làng đồng bào dân tộc được trồng những cây vông rừng (cây gòn rừng), mỗi khi nó nứt trái thì bông bên trong màu trắng bay lả tả theo gió, rơi rơi nhẹ nhàng như từng miếng nhạc chạm vào cuối chiều xa nhớ đến tận cùng hoàng hôn, khiến anh nghĩ đến Pleiku có tuyết trắng:
Từng bước từng bước thầm
Hoa vông rừng tuyết trắng
Rặng thông già lặng câm

Hai đứa nhiều nuối tiếc

                                                              Thành phố Pleiku
Tình yêu trong bài thơ dù có nguyên mẫu hay không, nhà thơ cũng đã tinh tế hòa nhịp cái tình trong cái cảnh, như một bức tranh Pleiku hoàng hôn, thanh thản nỗi buồn trong veo mà người ta dễ cảm nhận ở cái xứ sương mù và quanh năm mùa đông này.

Những năm tháng ấy, Pleiku còn nhiều cảnh chiến tranh. Có lẽ vì thế mà tuổi trẻ buồn cho thân phận, buồn cho tương lai như những hàng thông lặng câm, hay mây núi chụm đầu thủ thỉ. Tác giả đã điệp khúc nỗi buồn của tuổi trẻ ngày ấy nhiều lần:
Từng bước từng bước thầm
Cuối đầu in dấu mỏi
Tuổi trẻ buồn lặng câm
Núi nghiêng đầu thủ thỉ

Từ bài thơ Kỷ niệm của Kim Tuấn, nhạc sỹ Y Vân ở Sài Gòn đã phổ nhạc thành ca khúc Những bước chân âm thầm mà đến nay nhiều người Pleiku, Sài Gòn hoặc hải ngoại đã hát thuộc lòng, nhưng ít có người biết đó là bài hát liên quan đến Pleiku, được sáng tác tại Pleiku.

Từ những năm 90, người ta ồ ạt khai thác gỗ vườn để xẻ ván xuất khẩu, làm vắng bóng những cây gòn rừng, bay tuyết trắng chiều ngoại ô Pleiku. Biết bao giờ mới có lại cái không gian cây xanh ấy.




Kim Tuấn và Y Vân không còn nữa nhưng Kỷ niệm – Những bước chân âm thầm vẫn đang bềnh bồng khắp mọi nơi, không chỉ có ở Pleiku thân yêu. Thêm một lần nữa, chúng ta hãy cùng đọc lại bài thơ này:

KỶ NIỆM:
Từng bước từng bước chân
Hoa vông rừng tuyết trắng
Rặng thông già lặng câm
Hai đứa nhiều nuối tiếc
Sương mù giăng mấy đồi
Tay đan đầy kỷ niệm
Mưa giữa mùa tháng năm
Dật dờ cơn gió thổi


Một tháng không trăng rằm
Mây núi ôm trời thấp
Giá rét về căm căm
Cao nguyên mù đất đỏ

Từng bước từng bước thầm
Cúi đầu in dấu mỏi
Tuổi trẻ buồn lặng câm
Núi nghiêng đầu thủ thỉ


                                                          Từng bước từng bước thầm
                                                          Hoa vông rừng tuyết trắng
                                                             Tuổi trẻ buồn lặng câm
                                                              Víu hồn hoang cỏ dại

                                                        Từng bước từng bước thầm



Và thêm một bài hát Nhạc sĩ Phạm đình Chương phổ bài thơ cùng tên của Kim Tuấn.
Ta ở trời tây nhớ trời đông

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ trong sợi khói, cuốn phiêu bồng
Có muôn trùng núi, ngăn người đến
Có một nguồn xa, chia mấy sông

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ nhau nghìn nỗi, xót xa lòng
Sao ta chợt thấy, men đời đắng
Thấy một mình trong, nỗi nhớ mong

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ như con nước, trôi thành giòng
Như chim mỏi cánh, bay tìm về núi
Có một mình riêng, hoài ngóng trông

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ mưa nhòa phiếm, nắng tơ hồng
Nhớ đôi dòng tóc, chia đường gió
Cõi mình ta mù, như hư không.
 P.Hà sưu tầm

2 comments:

  1. Khi xưa nghe Hà Thanh hát Anh cho em mùa Xuân KĐ rất thích nhưng không biết là bài đó được phổ nhạc từ thơ của Kim Tuấn mà cứ tưởng do nhạc sĩ Nguyễn Hiền sáng tác. Cám ơn PHà đã giới thiệu về thi sĩ Kim Tuấn

    ReplyDelete
  2. Thanκѕ fοr yоuг ρеrsonal maгvelous posting!

    І trulу enjoyed геаԁing it, yоu're a great author. I will always bookmark your blog and will come back later in life. I want to encourage you continue your great posts, have a nice afternoon!
    Have a look at my blog - keyword

    ReplyDelete